Chính phủ và khu vực công cộng
Khái niệm chính phủ thường đi liền với một khái niệm khác nữa là khu vực công cộng. Trong nhiều tài liệu, KVCC được sử dụng như một thuật ngữ tương đương với khái niệm vê khu vực của chính phủ. Để xem xét KVCC, có thể dựa vào nguyên tắc hoạt động của khu vực này so với KVTN. Điều này sẽ được làm rõ hơn khi chúng ta bàn về đôi tượng nghiên cứu của môn học. Nhưng có thể thấy một cách đơn giản là, trong nên kinh tế hỗn hợp ngày nay, luôn có sự đan xen kế hợp giữa hai hình thức phân bổ nguồn lực: Phần bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường và phân bổ nguồn lực theo cơ chế phi thị trường.
Phân bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường phải tuân theo các qui luật của thị trường như qui luật về sự khan hiếm, qui luật cung – cầu, qui luật giá trị… để phân bổ một cách có hiệu quả các nguồn lực của xã hội. Phương thức này sẽ lấy động cơ tôi đa hoá lợi ích làm mục tiêu phân bổ. Nguồn lực sẽ được phân bổ vào những ngành, lĩnh vực hay địa bàn nào mang lại lợi ích tối đa cho người chủ sở hữu nguồn lực đó. Đây cũng chính là bàn tay vô hỉnh theo cách gọi của Adam Smith và là cơ sỏ hình thành KVTN.
Khái niệm chính phủ thường đi liền với một khái niệm khác nữa là khu vực công cộng. Trong nhiều tài liệu, KVCC được sử dụng như một thuật ngữ tương đương với khái niệm vê khu vực của chính phủ. Để xem xét KVCC, có thể dựa vào nguyên tắc hoạt động của khu vực này so với KVTN. Điều này sẽ được làm rõ hơn khi chúng ta bàn về đôi tượng nghiên cứu của môn học. Nhưng có thể thấy một cách đơn giản là, trong nên kinh tế hỗn hợp ngày nay, luôn có sự đan xen kế hợp giữa hai hình thức phân bổ nguồn lực: Phần bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường và phân bổ nguồn lực theo cơ chế phi thị trường.
Phân bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường phải tuân theo các qui luật của thị trường như qui luật về sự khan hiếm, qui luật cung – cầu, qui luật giá trị… để phân bổ một cách có hiệu quả các nguồn lực của xã hội. Phương thức này sẽ lấy động cơ tôi đa hoá lợi ích làm mục tiêu phân bổ. Nguồn lực sẽ được phân bổ vào những ngành, lĩnh vực hay địa bàn nào mang lại lợi ích tối đa cho người chủ sở hữu nguồn lực đó. Đây cũng chính là bàn tay vô hỉnh theo cách gọi của Adam Smith và là cơ sỏ hình thành KVTN.
Mặc dù vậy, cơ chế trị trường không thể bao quát hết toàn bộ nền kinh tế quốc dân, vì vẫn còn những mục tiêu khác mà xã hội muốn theo đuổi chứ không chỉ tôl đa hoá lợi ích cá nhân, ví dụ như mục tiêu công bằng hay ổn định kinh tế vĩ mô. Về mặt này, cơ chế thị trường không thể phân bổ hoặc phân bổ nguồn lực không đạt được mức như xã hội mong muôn. Do đó, cần phải có phương thức thử hai, là phân bổ phi thị trường. Phương thức này thường sử dụng các công cụ can thiệp phổ biến của chính phủ để điều tiết cách phân bổ của thị trường, như thuế, trợ cấp, mệnh lệnh hành chính, DNNN…(xem chương VI). Chỉ có chính phủ mới có khả năng sử dụng các phương thức phân bổ phi thị trường, vì chính phủ có quyền năng cường chế mà KVTN không có. Như chúng ta sẽ thấy trong các chương sau, chính nhờ quyền năng này mà chính phủ đã khắc phục được rất nhiều thất bại của thị trường. Bộ phận của nền kinh tê cần phải và có thể được phân bổ nguồn lực bằng cơ chế phi thị trường được gọi là KVCC.
Theo cách hiểu như vậy, có thể nêu một số lĩnh vực cơ bản sau đây được xếp vào KVCC:
• Hệ thống các cơ quan quyền lực của nhà nước như Quốc hội, Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp, các cơ quan hành pháp (bộ máy chính phủ, các bộ, viện, uỷ ban nhân dân các cấp), các cơ quan tư pháp (toà án, viện kiểm sát)…
• Hệ thống quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội…
• Hệ thống KCHT kỹ thuật và xã, hội (đường sá, bến cảng, cầu cống, mạng lưới thông tin đại chúng, hệ thống cung cấp dịch vụ công, trường học, bệnh viên công, các công trình bảo vệ môi trường…).
Từ khóa tìm kiếm nhiều: kinh tế thị trường xã hội chủ
nghĩa
